ผู้ป่วยมะเร็ง ส่วนใหญ่จะมีความเสี่ยงต่อภาวะขาดสารอาหาร ทั้งจากความรุนแรงของโรคและผลข้างเคียงจากการรักษา การเกิดภาวะทุพโภชนาการ ส่งผลต่อการรักษา การเกิดโรคแทรกซ้อนและการติดเชื้อได้ มีรายงานในต่างประเทศพบว่า ผู้ป่วยที่มีภาวะโภชนาการที่ดีมีการตอบสนองต่อการรักษาและอัตราการรอดชีวิตสูงกว่าผู้ป่วยที่มีภาวะทุพโภชนาการร่วมด้วยอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ การกำหนดและจัดอาหารในผู้ป่วยมะเร็ง จึงมีความจำเป็นเพื่อให้ผู้ป่วยได้รับสารอาหารอย่างเพียงพอ
เรียบเรียงโดย สุวรรณา สานุศิษย์
นักวิชาการโภชนาการ ศูนย์การแพทย์กาญจนาภิเษก
คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
ในขณะเจ็บป่วย ร่างกายต้องการพลังงานและสารอาหารเพิ่มขึ้น เพื่อให้เพียงพอกับความต้องการของร่างกายในขณะนั้น ถ้าร่างกายได้รับอาหารเพียงไม่พอ ร่างกายจะสลายกล้ามเนื้อเพื่อให้ได้พลังงานทดแทน ส่งผลให้กล้ามเนื้อลีบ น้ำหนักตัวลด และเกิดภาวะขาดสารอาหารในที่สุด
การกำหนดอาหารในผู้ป่วย
- หาน้ำหนักที่ควรจะเป็น คือ
ผู้ชาย = ส่วนสูง – 100
ผู้หญิง = ส่วนสูง – 105
ตัวอย่าง เช่น ผู้ที่มีส่วนสูง 150 ซ.ม. น้ำหนักที่ควรเป็น ชาย = 50 ก.ก.
หญิง = 45 ก.ก.
2.หาพลังงานที่ควรได้รับ คือ
น้ำหนักที่ควรเป็น x (30-35 กิโลแคลอรี่/ก.ก.)
ตัวอย่าง เช่น น้ำหนักที่ควรเป็น = ผู้ชาย 50 ก.ก. x 35 กิโลแคลอรี่ = 1,750 กิโลแคลอรี่/วัน
ผู้หญิง 45 ก.ก. x 30 กิโลแคลอรี่ = 1,500 กิโลแคลอรี่/วัน
3.หาโปรตีนที่ควรได้รับ คือ
น้ำหนักที่ควรเป็น x โปรตีน 1.2 – 1.5 กรัม/กิโลกรัม
ตัวอย่าง เช่น น้ำหนัก 50 กิโลกรัม โปรตีนที่ควรได้รับ 60-75 กรัม/ วัน
ตัวอย่าง รายการอาหาร 1,500 – 1,700 กิโลแคลอรี่ โปรตีน 50 – 60 กรัม
ควรเลี่ยง อาหารเผ็ดที่ประกอบด้วย พริกขี้หนู พริกป่น พริกไทย น้ำพริก อาหารมัน
ควรลด การปิ้งหรือย่างและอาหารรสขม
ควรเพิ่มอย่างระมัดระวัง รสเปรี้ยว รสเค็ม รสหวาน ใช้สมุนไพรตามสมควร เน้นพืชผักและธัญพืช
สรุปการจัดอาหารให้กับผู้ป่วยมะเร็ง
- จัดให้มื้อละน้อย ๆ แต่บ่อยครั้งขึ้น อาจเพิ่มเป็น 5-6 มื้อต่อวัน
- อาหารที่จัดให้ควรเป็นอาหารที่ให้พลังงานสูง โปรตีนสูงและเป็นอาหารอ่อน ย่อยง่าย ไขมันต่ำ
- ผู้ป่วยมะเร็งส่วนใหญ่จะชอบอาหารที่เย็นมากกว่าอาหารที่ร้อน ควรจัดอาหารประเภทไอศกรีมหรือสลัดให้รับประทาน
- ผู้ป่วยที่มีความสามารถในการรับรู้รสหวานน้อยลง ควรเพิ่มรสหวานในอาหารเพื่อให้ได้รับพลังงานและเพิ่มความอยากรับประทานมากขึ้น
- อาหารที่จัดให้ผู้ป่วยควรจะมีการตกแต่ง ปรุงแต่งรสให้น่ารับประทาน เพื่อดึงดูดให้ผู้ป่วยอยากรับประทานมากขึ้น
- การให้ยาเสริมแร่ธาตุสังกะสี สามารถช่วยให้การรับรู้รสของผู้ป่วยดีขึ้นและยังช่วยกระตุ้นความรู้สึกอยากอาหาร แต่ต้องไม่ขัดกับแผนการรักษาของแพทย์
- ผู้ป่วยบางคนจะรู้สึกเหม็นเนื้อหมู เนื้อวัว ควรจัดอาหารพวกไก่ และถั่ว ถ้าหากผู้ป่วยยังไม่สามารถรับประทานได้อีกให้จัดอาหารประเภทโปรตีนในรูปของไอศกรีมนมผสมไอศกรีมเนย
TH-8488